دنیای گسترده برنامه نویسی شامل برنامه ها، نرم افزار ها و ابزار های کاربردی بسیاری است. برخی از ابزار ها برای راحت تر شدن و استاندارد کردن کار برنامه نویسان طراحی شده اند و به این افراد در پروژه های بزرگ برای کاهش پیچیدگی پروژه و سریع تر شدن روند انجام پروژه کمک می کنند. به دلیل گستردگی و تعدد برنامه ها و ابزار های توسعه دهنده، گاهی افراد در مقایسه برخی از این پدیده ها دچار اشتباه می شوند. در این گفتار قصد داریم به مقایسه و بررسی شباهت و تفاوت ماژول و کتابخانه به عنوان دو پدیده کاربردی در برنامه نویسی بپردازیم.

 اگر چه مفاهیم ماژول و کتابخانه در برنامه نویسی هم پوشانی زیادی باهم دارند اما تفاوت هایی بین آن ها وجود دارد که در این مقاله به بررسی فرق کتابخانه و ماژول خواهیم پرداخت.

تعریف ماژول

برای درک تفاوت ماژول و کتابخانه ابتدا باید آشنایی کاملی با تعریف هر یک از این دو داشته باشید تا به راحتی بتوانید آن ها را مقایسه کنید. در تعریف ماژول می توان گفت، ماژول واحدی نرم افزاری یا بخشی از یک برنامه است که از یک یا چند روال تشکیل شده است که می توان توابع، کلاس ها و متغیر های مختلفی را در آن تعریف کرد.

یک یا چند ماژول مستقل یک برنامه کامل تر به نام کتابخانه را تشکیل می دهند. در هر ماژول عملیات مخصوصی انجام می شود. ماژول‌ ها کار برنامه‌ نویس را بسیار راحت تر می ‌کنند، این ابزار ها به برنامه ‌نویس اجازه می ‌دهند تنها بر روی یک بخش از عملکرد برنامه نرم‌ افزار تمرکز کند تا بتواند آن را به بهترین شکل توسعه دهد.

 ماژول ها معمولاً از طریق رابط ها در برنامه (نرم افزار) گنجانده می شوند. به طور کلی هر ماژول یک رابط دارد که به کاربران اجازه می دهد تا به عملکرد آن به شیوه ای یکسان دسترسی داشته باشند.

مفهوم ماژول در واقع از برنامه نویسی ماژولار ناشی می شود؛ در برنامه نویسی ماژولار برای توسعه هر بخش از برنامه از توابع و کد های جداگانه ای استفاده می شود، به همین دلیل در این مدل برنامه نویسی از بسته های جداگانه ای به نام ماژول استفاده می شود.

در برنامه نویسی ماژولار بعد از تعریف کد های جداگانه برای هر بسته، ماژول ها به هم متصل می شوند تا توسعه پروژه تکمیل شود. اساس این برنامه نویسی بر این اصل استوار است که نرم افزار باید از اجزای جداگانه و قابل تعویض به نام ماژول ها تشکیل شده باشد که هر کدام یک عملکرد را انجام می دهند و توسط توابع از هم جدا می شوند.

در واقع ماژول ها هر آنچه را که برای توسعه برنامه نیاز دارید به صورت جداگانه در اختیار شما قرار می دهند و این مزیت را دارند که با کنترل جداگانه بخش های مختلف پروژه از پیچیدگی های برنامه نویسی پروژه های بزرگ و سنگین بکاهید.

تعریف کتابخانه

در تعریف، کتابخانه مجموعه ‌ای شامل تعدادی api مانند کلاس ‌ها و متد‌ ها است. زمانی که کاربر از کتابخانه استفاده می کند، می توان گفت که کنترل جریان کد و یا آن اپلیکیشن دست خود کاربر است و او می تواند تعیین کند که در چه زمان و در چه مکانی از چه کتابخانه ای استفاده کند.

در یک تعریف دیگر کتابخانه یا لایبرری قطعه ای کد قابل استفاده مجدد است که شامل مجموعه ای از توابع، کلاس یا متدها مختلف می شود. هر کتابخانه از تعدادی ماژول جداگانه تشکیل شده است که به صورت هم زمان و یا جداگانه برای ارتقاء یک برنامه کاربرد دارند.

به طور کلی کتابخانه مجموعه ای از کد های گوناگون است که توابع پر کاربرد را در اختیار کاربران قرار می دهد تا از کد نویسی های تکراری جلوگیری کند و به کاربران این امکان را بدهد که با حذف مراحل تکراری کار هایشان را سریع تر به انجام برسانند.

بیشتر بخوانید : معرفی بهترین فریم ورک های php

تفاوت ماژول و کتابخانه

وقتی توسعه دهندگان کد نویسی را انجام می دهند یا شروع به تکمیل فریم ورک می کنند، از امکانات آماده مختلفی برای تکمیل سریع تر و راحت تر فریم ورک بهره می برند، یکی از این امکانات کتابخانه ها هستند. کتابخانه ها کد های از قبل نوشته شده ای هستند که برای افزودن قابلیت های ویژه به برنامه ها و اپلیکیشن ها استفاده می شوند و از کنار هم قرار گرفتن تعدادی ماژول جداگانه که موضوع تقریبا مشابهی دارند ساخته شده اند.

ماژول ها بخشی از یک برنامه هستندکه می توانید از آن ها استفاده کنید، کد را گسترش دهید تا فایل های دیگر (نه یک فایل بزرگ با تعداد زیادی کد) خواندن را آسان تر می کنند. کتابخانه ها نیز بخشی از یک برنامه هستند! و آن ها را می توان مانند مجموعه ای از ماژول ها در نظر گرفت.

 در توضیحی دیگر می توان گفت ماژول ها پکیج های برنامه نویسی را می سازند و کتابخانه شامل چند پکیج با قابلیت استفاده مجدد هستند که برای سهولت دسترسی افراد دیگر توسط برخی از توسعه دهندگان کد نویسی و به اشتراک گذاشته شده اند.

 ارتباط کتابخانه و ماژول درست مانند ارتباط انگشتان دست و انگشتان دست شماست. ماژول ها همانند انگشتان دست به طور جداگانه قابل استفاده هستند و زمانی که با هم مورد استفاده قرار می گیرند درست مانند یک دست کارایی آن ها در یک جهت همسو و مشابه با هم افزایش می یابد. شما می توانید از دستتان برای انجام کار های مختلفی استفاده کنید و این بدان معناست که کتابخانه ها قابلیت استفاده در پروژه های مختلف را دارند از طرف دیگر ممکن است گاهی در یک پروژه ااز چندین کتابخانه برای تکمیل برنامه نویسی استفاده شود.

از طرفی دیگر دست شما نیز بخشی است که تکمیل کننده یک چارچوب کلی به نام بدن شماست. چارچوب یا فریم ورک در برنامه نویسی هم بخشی است که توسط کتابخانه های مختلف تکمیل می شود. در واقع از کتابخانه ها و توابع و متد های آن ها برای تکمیل کردن چارچوب استفاده می شود. توجه به این نکته حائز اهمیت است که بدن شما یک چارچوب کلی دارد و در حقیقت یک سیستم کامل است، شما می توانید با بدن خود هر کاری که می خواهید انجام دهید مثلا وارد سیستم دیگری مانند هواپیما شوید.

 بدن شما یک سیستم کامل است که برای خودش کار نمی کند بلکه (شما آن را کد ‌نویسی کرده اید). شما می توانید با کد نویسی و استفاده از یک فریم ورک ویژه یک سیستم ایجاد کنید و با استفاده از ماژول های مختلف آن را تکمیل کنید.

 پس در کل می توان گفت که ماژول ها بخشی از یک کل هستند که آن کل نیز به نوبه خود برای تکمیل برنامه دیگری مورد استفاده قرار می گیرد. به عبارتی ارتباط طولی ماژول و کتابخانه در جهت بهبود و ارتقاء یک سیستم یا برنامه خاص قابلیت استفاده دارد.

همچنین بخوانید : بهترین فریم ورک های پایتون چیست؟

برخی دیگر از تفاوت های ماژول و کتابخانه

موارد زیر را می توان به صورت تیتر وار برای توضیح بیشتر تفاوت ماژول و کتابخانه مطرح کرد.

• کتابخانه از ماژول بسیار گسترده تر است. در واقع کتابخانه یک واحد بزرگ است که چندین ماژول مختلف را شامل می شود.
• در غالب اوقات هدف از ایجاد کتابخانه ها این است که توسعه دهندگان بتوانند کد های قابل استفاده مجدد را با دیگر برنامه نویسان اشتراک گذاری کنند تا روند برنامه نویسی با سرعت بالاتر و پیچیدگی کمتری انجام شود.
• کتابخانه برای سازماندهی و گروه بندی ماژول ها به کار می رود و دسترسی آسان به ماژول های مشابه را فراهم می کند تا برنامه نویسان از کد های ساخته شده قبلی راحت تر استفاده کنند.
• در برخی از زبان های برنامه نویسی ممکن است ماژول تعریف نشده باشد اما کتابخانه ها که همواره مجموعه ای از متدها و توابع از پیش نوشته شده هستند معمولا برای بیشتر پروژه های برنامه نویسی قابل استفاده هستند.

شباهت ماژول و کتابخانه

با وجود تفاوت ها بی که بین ماژول و کتابخانه وجود دارد، این دو از برخی جهات به یکدیگر شباهت دارند برخی از این شباهت ها عبارتند از:

• ماژول و کتابخانه هر دو قطعاتی از کد های از قبل نوشته شده هستند که قابلیت استفاده مجددا را دارند و برای جلوگیری از کد نویسی اضافی توسط برخی توسعه دهندگان تولید و اشتراک گذاری شده اند.
• ماژول ها توابع و کدهایی هستند که می توانند به جای هم استفاده شوند. هم­چنین در یک پروژه برنامه نویسی کاربر ممکن است از کتابخانه های مختلفی برای تکمیل برنامه استفاده کند.
• هم در ماژول و هم در کتابخانه قابلیت اشکال زدایی از کد ها وجود دارد. این قابلیت به برنامه نویسان امکان می دهد که از پیچیدگی های برنامه نویسی خلاص شوند و بتوانند کدهای مختلف را به راحتی عیب یابی و رفع اشکال کنند و در یک سازماندهی خاص نگهداری کنند.

سخن آخر

دنیای برنامه نویسی در عین گستردگی پیچیدگی زیادی دارد. گاهی برنامه نویسان برای یک پروژه خاص ممکن است صد ها خط کد بنویسند، برخی از ساز و کار ها به برنامه نویسان کمک می کنند تا کد ها را سازمان دهی کنند تا در صورت نیاز نسبت به اصلاح و نگهداری کار راحت تری داشته باشند. در این مقاله به ذکر توضیحاتی برای روشن شدن تفاوت ماژول و کتابخانه پرداختیم تا برخی از افراد تازه وارد به دنیای برنامه نویسی که ممکن است برخی از عناصر، پلتفرم ها، نرم افزار ها و... آن ها را با هم یکی بدانند و تفاوتی برایشان قائل نشوند اطلاعات مفیدی در این باره کسب کنند. جهت یادگیری انواع زبان های برنامه نویسی می توانید آموزش برنامه نویسی آکادمی آی تی را دنبال کنید.